Nằm dưới chân núi Ơi Phí hùng vĩ, buôn Ma Giai (xã Đất Bằng, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai) không chỉ là ngôi làng của đồng bào dân tộc Chăm H’roi mà còn là nơi lưu giữ những thửa ruộng bậc thang độc đáo, biểu tượng của sự cần cù và sáng tạo. Với sự hỗ trợ từ hệ thống đập dâng Ma Giai từ năm 1982, bà con nơi đây đã biến vùng đất đồi dốc thành những cánh đồng lúa nước trù phú, mang lại cuộc sống no ấm và mở ra tiềm năng du lịch cộng đồng đầy triển vọng.
Hành trình hình thành ruộng bậc thang buôn Ma Giai
Buôn Ma Giai là nơi sinh sống của đồng bào Chăm H’roi, những người di cư từ Phú Yên đến Gia Lai. Trước năm 1982, bà con chủ yếu canh tác theo phương pháp phát-đốt-chọc-trỉa trên nương rẫy, năng suất thấp và phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Sự thay đổi lớn đến khi hệ thống đập dâng Ma Giai được Nhà nước đầu tư xây dựng, cung cấp nguồn nước ổn định từ suối Ea Săm.
Nhờ đó, người dân buôn Ma Giai đã khai hoang, phục hóa đất đai, đắp bờ, đào mương để tạo nên những thửa ruộng bậc thang trải dài trên địa hình đồi dốc. Ông Rah Lan Xê, một người dân trong buôn, chia sẻ: “Thấy có thể dẫn nước từ suối về, chúng tôi đắp bờ, làm ruộng bậc thang, lắp ống dẫn nước từ đầu nguồn đến chân ruộng. Nhờ nước tưới ổn định và bón phân đúng kỹ thuật, lúa phát triển tốt, năng suất cao hơn lúa rẫy, có thể trồng 2 vụ/năm.”
Đến nay, cánh đồng ruộng bậc thang tại buôn Ma Giai đã đạt diện tích hơn 25 ha, trở thành nguồn sống chính của bà con và là điểm nhấn văn hóa đặc sắc của vùng đất Krông Pa.
Sự cần cù trên những thửa ruộng
Công việc tạo ra và duy trì ruộng bậc thang không hề đơn giản, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nắng nóng khắc nghiệt của Krông Pa. Hình ảnh ông Rah Lan Xê cặm cụi cuốc đất, đắp bờ bên dòng suối Ea Săm trong tiết trời đầu xuân Ất Tỵ 2025 là minh chứng cho sự cần mẫn của người dân nơi đây. Những giọt mồ hôi rơi trên gương mặt ông không chỉ kể câu chuyện về lao động mà còn phản ánh khát vọng xây dựng cuộc sống no đủ.
Từ việc đào đất, đắp bờ, đến lắp đặt hệ thống ống dẫn nước, bà con đã cùng nhau biến vùng đất khô cằn thành những thửa ruộng xanh mướt. Phương pháp canh tác lúa nước 2 vụ không chỉ nâng cao năng suất mà còn giúp người dân ổn định kinh tế, từ bỏ lối canh tác lạc hậu trước đây.
Thách thức từ nguồn nước
Mặc dù hệ thống đập dâng Ma Giai được thiết kế để tưới tiêu cho 25 ha ruộng, nhưng nguồn nước từ suối Ea Săm không đủ đáp ứng nhu cầu sản xuất, đặc biệt trong mùa khô. Ông Kpă Lưỡi, Phó Bí thư Chi bộ buôn Ma Giai, cho biết: “Trước đây, bà con trồng lúa 2 vụ. Nhưng những năm gần đây, do thiếu nước và hệ thống kênh mương xuống cấp, nhiều hộ chỉ sản xuất được 1 vụ.”
Ông Rơ Ô Jiết, Phó Chủ tịch UBND xã Đất Bằng, cũng bày tỏ: “Có năm thời tiết thuận lợi, mưa thuận gió hòa thì bà con làm được 2 vụ. Nhưng khi nước đập tràn không đủ, chỉ sản xuất 1 vụ. Chúng tôi mong Nhà nước đầu tư nâng cấp đập dâng để đảm bảo nguồn nước tưới, giúp bà con gieo trồng ổn định.”
Việc thiếu nước không chỉ ảnh hưởng đến sản lượng lúa mà còn hạn chế tiềm năng phát triển của cánh đồng ruộng bậc thang, vốn là một tài sản văn hóa và kinh tế quan trọng của buôn Ma Giai.
Tiềm năng du lịch cộng đồng
Cánh đồng ruộng bậc thang buôn Ma Giai không chỉ là nơi sản xuất nông nghiệp mà còn mang vẻ đẹp cảnh quan độc đáo, có thể trở thành điểm đến du lịch cộng đồng hấp dẫn. Theo ông Rơ Ô Jiết, nếu được đầu tư bài bản, khu vực này có thể kết nối với các điểm đến lân cận để tạo thành một hành trình khám phá văn hóa và thiên nhiên phong phú, bao gồm:
- Hồ thủy lợi Ia Mlah: Một hồ nước rộng lớn với cảnh quan yên bình, lý tưởng cho các hoạt động nghỉ dưỡng và chụp ảnh.
- Khu di tích lịch sử Chi bộ Cộng sản Cheo Reo: Nơi lưu giữ dấu ấn thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên của huyện, thu hút những ai yêu thích lịch sử cách mạng.
- Suối Ea Săm và thác nước: Suối Ea Săm không chỉ cung cấp nước tưới cho ruộng bậc thang mà còn có thác nước tung bọt trắng xóa quanh năm, là điểm nhấn thiên nhiên tuyệt đẹp.
Những thửa ruộng bậc thang xanh mướt, kết hợp với văn hóa Chăm H’roi độc đáo và các điểm tham quan lân cận, tạo nên một không gian lý tưởng để phát triển du lịch trải nghiệm. Du khách có thể tham gia các hoạt động như tìm hiểu cách làm ruộng bậc thang, thưởng thức ẩm thực địa phương, hoặc khám phá đời sống văn hóa của đồng bào Chăm H’roi.
Lưu ý khi tham quan ruộng bậc thang buôn Ma Giai
- Thời điểm lý tưởng: Mùa lúa chín (tháng 9-10) hoặc đầu vụ gieo trồng (tháng 4-5) là thời gian ruộng bậc thang đẹp nhất, với màu xanh mướt hoặc vàng rực.
- Di chuyển: Từ trung tâm huyện Krông Pa, bạn có thể đi xe máy hoặc ô tô đến buôn Ma Giai, cách khoảng 20 km. Đường sá tương đối thuận tiện nhưng cần cẩn thận trong mùa mưa.
- Thời tiết: Krông Pa có khí hậu nắng nóng, hãy mang theo mũ, nước uống và kem chống nắng.
- Tôn trọng văn hóa địa phương: Khi tham quan, hãy xin phép người dân trước khi chụp ảnh hoặc tham gia các hoạt động trên ruộng.
Ruộng bậc thang buôn Ma Giai là minh chứng cho sự sáng tạo và cần cù của đồng bào Chăm H’roi trong việc biến vùng đất đồi dốc thành những cánh đồng trù phú. Dù đối mặt với thách thức về nguồn nước, những thửa ruộng này không chỉ mang lại no ấm mà còn mở ra tiềm năng du lịch cộng đồng đầy triển vọng. Với cảnh quan tuyệt đẹp, kết hợp cùng các điểm đến như suối Ea Săm, hồ Ia Mlah và di tích lịch sử Cheo Reo, buôn Ma Giai hứa hẹn trở thành điểm đến không thể bỏ qua tại Gia Lai.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Bảo tàng Thiên nhiên Duyên hải miền Trung
