Đền vua Mai Nghệ An – Di tích lịch sử và lễ hội truyền thống

Đền Vua Mai ở Nam Đàn, Nghệ An, là di tích lịch sử – văn hóa quốc gia đặc biệt, thờ Mai Hắc Đế – anh hùng khởi nghĩa Hoan Châu thế kỷ 8. Với kiến trúc cổ kính và lễ hội từ 13-15 tháng Giêng âm lịch, đền là điểm đến tâm linh, văn hóa, du lịch hấp dẫn, mang giá trị lịch sử sâu sắc. Hãy cùng Du lịch Việt tìm hiểu chi tiết về đền Vua Mai qua bài viết bên dưới.

Lịch sử và ý nghĩa của đền vua Mai

Mai Thúc Loan (Mai Hắc Đế), sinh tại Nam Thái, Nam Đàn, Nghệ An, xuất thân nông dân nghèo. Năm 713, ông lãnh đạo khởi nghĩa Hoan Châu chống nhà Đường, xưng vương, đóng đô tại Vạn An. Cuộc khởi nghĩa giải phóng vùng đất từ Hoan Châu đến Tống Bình, duy trì độc lập 10 năm (713-722). Dù bị đàn áp, tinh thần yêu nước của ông để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử.

Quần thể Đền Vua Mai gồm Nghi môn, Bái đường, Tả vu, Hữu vu, Hậu cung, Lăng Mai Đại Đế, Lăng Mai Thiếu Đế, Đình Khả Lãm và Đền thờ thân mẫu Mai Hắc Đế tại Nghĩa Thái. Gìn giữ qua 13 thế kỷ, di tích là biểu tượng lòng biết ơn và tự hào dân tộc. Ngày 29/12/2023, Đền được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.

Kiến trúc và không gian của đền vua Mai

Đền Vua Mai được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống Việt Nam, mang đậm nét văn hóa tâm linh và phong thủy. Các hạng mục chính của quần thể di tích bao gồm:

• Nghi môn: Cổng vào uy nghi, chạm khắc tinh xảo, dẫn lối vào không gian linh thiêng của đền.
• Bái đường: Nơi diễn ra các nghi lễ chính, với các họa tiết hoa văn mang phong cách nghệ thuật thời Lê – Nguyễn.
• Hậu cung: Nơi đặt bài vị thờ Mai Hắc Đế, Mai Thiếu Đế, và các tướng lĩnh, được trang trí trang nghiêm, thể hiện lòng thành kính của hậu thế.
• Lăng Mai Đại Đế và Lăng Mai Thiếu Đế: Nằm gần đền, là nơi an nghỉ của Mai Hắc Đế và con trai, được bảo vệ và tôn tạo kỹ lưỡng.
• Đình Khả Lãm và Đền Mai Thanh Mẫu: Những công trình phụ trợ, góp phần làm phong phú thêm giá trị lịch sử và văn hóa của quần thể.

Khuôn viên di tích được chỉnh trang với nhiều cây xanh, tiểu cảnh, và không gian mở, tạo cảm giác thanh tịnh, gần gũi với thiên nhiên. Đặc biệt, khu vực miếu, mộ Vua Mai được trang hoàng bằng các tiểu cảnh đón xuân, với hoa tươi và các biểu tượng văn hóa truyền thống, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và dâng hương.

Lễ hội đền Vua Mai: Tinh thần văn hoá và tâm linh

Lễ hội Đền Vua Mai là một trong những sự kiện văn hóa truyền thống quan trọng nhất của tỉnh Nghệ An, diễn ra từ ngày 13 đến 15 tháng Giêng âm lịch (năm 2025 tương ứng với 10-12/2/2025). Lễ hội không chỉ tưởng nhớ công lao của Mai Hắc Đế và các tướng lĩnh mà còn giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, đặc biệt trong thế hệ trẻ. Lễ hội được tổ chức với hai phần chính: phần lễ và phần hội, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống và tinh thần thượng võ của người dân xứ Nghệ.

Phần lễ: Nghi thức trang nghiêm

Phần lễ bao gồm nhiều nghi thức tâm linh truyền thống, được chuẩn bị chu đáo và thực hiện trang trọng. Các nghi lễ chính gồm:

• Lễ rước nước: Đây là nghi lễ quan trọng nhất, diễn ra vào sáng ngày 13 tháng Giêng (10/2/2025). Đoàn rước khởi hành từ Đền Vua Mai, dẫn đầu là đội cầm cờ, chiêng, trống, và bát âm, tiếp theo là kiệu Thánh mang chum sành đựng nước phủ vải đỏ, do bốn thanh niên khỏe mạnh khiêng. Đoàn tiến ra bến Sa Nam bên sông Lam, nơi ba chiếc thuyền được trang trí cờ hoa chờ sẵn. Thuyền ngược dòng đến khúc sông trước lăng mộ Vua Mai tại núi Hùng Sơn, nơi một bậc cao niên uy tín (năm 2025 là cụ Nguyễn Thanh Tùng, 80 tuổi) thực hiện nghi thức múc nước bằng gáo dừa, dâng hương báo cáo thần sông, thần núi, và anh linh Mai Hắc Đế. Nước được múc vào chum sành, sau đó đoàn rước quay về đền để làm lễ rửa đồ tế khí, mang ý nghĩa “khơi trong, gạn đục, tẩy trần”, cầu mong một mùa lễ hội viên mãn.
• Lễ khai quang: Nghi thức mở đầu, làm sạch không gian tâm linh, chuẩn bị cho các lễ chính.
• Lễ yết cáo: Thông báo với thần linh về việc tổ chức lễ hội, bày tỏ lòng thành kính.
• Lễ rước thần: Rước kiệu Thánh qua các tuyến đường chính của thị trấn Nam Đàn, thu hút đông đảo người dân tham gia.
• Lễ đại tế: Nghi lễ quan trọng nhất, diễn ra vào ngày 14 tháng Giêng (11/2/2025), với lễ dâng hương, đọc văn tế, và múa rồng lân, thể hiện lòng tri ân công lao của Mai Hắc Đế và các nghĩa quân.
• Lễ tạ: Kết thúc phần lễ, cảm tạ thần linh và cầu mong quốc thái dân an.

Phần hội: Sôi động và đậm chất truyền thống

Phần hội của Lễ hội Đền Vua Mai mang không khí sôi động với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, và trò chơi dân gian, thu hút hàng ngàn người tham gia. Các hoạt động nổi bật bao gồm:

• Thi đấu thể thao: Các môn như bóng chuyền, đấu vật truyền thống, đẩy gậy, và cờ thẻ được tổ chức sôi nổi, thể hiện tinh thần thượng võ của người dân Nam Đàn.
• Đua thuyền trên sông Lam: Năm 2025 có sự tham gia của 6 đội đua, mang đến những màn tranh tài kịch tính, tái hiện hình ảnh đoàn thuyền rước nước hùng tráng.
• Trò chơi dân gian: Các trò như chọi gà, kéo co, và các hoạt động truyền thống khác tạo nên không khí vui tươi, gần gũi.
• Hội trại thanh niên: Không gian giao lưu văn hóa, cắm trại, và biểu diễn nghệ thuật của các bạn trẻ, góp phần gắn kết cộng đồng.
• Đêm hội hoa đăng: Buổi tối lung linh với hàng trăm hoa đăng thả trên sông Lam, mang ý nghĩa cầu bình an và thịnh vượng.
• Liên hoan văn nghệ: Các tiết mục ca múa nhạc truyền thống và hiện đại, tái hiện cuộc đời và sự nghiệp của Mai Hắc Đế.
• Trưng bày sản phẩm OCOP và đặc sản địa phương: Các gian hàng giới thiệu đặc sản Nam Đàn như nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn, và các sản phẩm thủ công, góp phần quảng bá văn hóa và kinh tế địa phương.

Nét mới của Lễ hội Đền Vua Mai năm 2025 là cuộc thi trực tuyến tìm hiểu về thân thế và sự nghiệp của Mai Thúc Loan, cùng đêm thơ Nguyên Tiêu với chủ đề “Việt Nam cất cánh”, thu hút hàng trăm tác phẩm thơ ca ngợi quê hương và vị anh hùng dân tộc. Những hoạt động này không chỉ làm phong phú thêm nội dung lễ hội mà còn giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử và văn hóa.

Công tác chuẩn bị lễ hội năm 2025

Để đảm bảo Lễ hội Đền Vua Mai năm 2025 diễn ra thành công, huyện Nam Đàn đã triển khai công tác chuẩn bị chu đáo từ nhiều tuần trước. Dù thời tiết mưa nhỏ kéo dài, các hoạt động vẫn diễn ra khẩn trương:

• Trang trí không gian: Các tuyến đường dẫn đến đền được treo cờ Tổ quốc, cờ hội, băng rôn, và khẩu hiệu chào mừng. Khu vực sân khấu chính được trang hoàng với các tiểu cảnh vui Tết, đón xuân, tạo ấn tượng đẹp cho du khách.
• Vệ sinh môi trường: Học sinh các trường THCS tại thị trấn Nam Đàn tham gia quét dọn, nhặt rác, làm sạch các tuyến đường và khu vực di tích. Ban quản lý di tích huy động nhân lực dọn dẹp, bài trí lại đồ tế khí tại đền thờ Vua Mai, miếu mộ, và đền Mai Thanh Mẫu.
• Tập luyện nghi lễ: Các đội chiêng trống, múa lân, và đoàn rước thần tích cực tập dượt để đảm bảo các nghi thức diễn ra trang nghiêm, chuyên nghiệp. Câu lạc bộ đánh trống hội thị trấn Nam Đàn chuẩn bị sẵn sàng cho các màn biểu diễn trong lễ khai mạc và lễ rước thần.
• Tôn tạo cảnh quan: Khuôn viên miếu, mộ Vua Mai được chỉnh trang với cây xanh, hoa tươi, và các tiểu cảnh văn hóa, tạo không gian thanh lịch và hấp dẫn.

Những nỗ lực này đã giúp Đền Vua Mai và các di tích liên quan khoác lên “màu áo mới”, sẵn sàng đón tiếp hàng ngàn du khách trong dịp lễ hội.

Vai trò văn hoá và du lịch

Đền Vua Mai không chỉ là nơi linh thiêng để dâng hương tưởng nhớ Mai Hắc Đế mà còn là điểm đến du lịch văn hóa – tâm linh quan trọng của Nghệ An. Quần thể di tích gắn liền với cuộc khởi nghĩa Hoan Châu là minh chứng cho khát vọng tự chủ và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam. Lễ hội Đền Vua Mai, với các nghi lễ trang nghiêm và hoạt động hội sôi động, góp phần:

• Bảo tồn văn hóa: Các nghi thức như rước nước, đại tế, và các trò chơi dân gian được duy trì, lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống của người dân xứ Nghệ.
• Giáo dục lịch sử: Lễ hội là dịp để thế hệ trẻ hiểu hơn về công lao của Mai Hắc Đế, từ đó khơi dậy lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc.
• Phát triển du lịch: Các hoạt động văn hóa, trưng bày sản phẩm OCOP, và quảng bá đặc sản địa phương thu hút du khách, góp phần thúc đẩy kinh tế và quảng bá hình ảnh Nam Đàn ra cả nước.

Trong những ngày lễ hội, Đền Vua Mai trở thành trung tâm của các hoạt động văn hóa, thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi đến tham quan, dâng hương, và trải nghiệm không khí lễ hội sôi động. Các di tích liên quan như đình Khả Lãm và đền Mai Thanh Mẫu cũng là những điểm đến bổ sung, làm phong phú thêm hành trình khám phá của du khách.

Hướng dẫn tham quan đền vua Mai

• Địa chỉ: Khu lăng mộ và Đền thờ Vua Mai Hắc Đế, thị trấn Nam Đàn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
• Cách di chuyển:
  • Từ TP. Vinh: Đi theo Quốc lộ 46 khoảng 20 km (30 phút bằng ô tô hoặc xe máy).
  • Từ Hà Nội: Đi xe khách hoặc tàu hỏa đến TP. Vinh, sau đó tiếp tục di chuyển đến Nam Đàn.
• Thời điểm tham quan: Bất kỳ thời gian nào trong năm, nhưng lý tưởng nhất là dịp Lễ hội Đền Vua Mai (10-12/2/2025) để trải nghiệm các nghi lễ và hoạt động văn hóa.
• Giá vé: Miễn phí tham quan.
• Lưu ý:
  • Mặc trang phục lịch sự, tôn trọng không gian tâm linh.
  • Tham gia lễ rước nước hoặc các hoạt động hội cần tuân thủ hướng dẫn của ban tổ chức.
  • Kết hợp tham quan các điểm gần đó như Làng Sen quê Bác, Đền thờ Nguyễn Xí, hoặc Chùa Cần Linh để chuyến đi thêm trọn vẹn.

Đền Vua Mai, biểu tượng tinh thần yêu nước, là Di tích Quốc gia đặc biệt. Lễ hội Đền Vua Mai với nghi lễ rước nước, nghi thức trang nghiêm và phần hội sôi động, là sự kiện văn hóa tiêu biểu, bảo tồn truyền thống, quảng bá du lịch Nghệ An. Năm 2025, lễ hội hứa hẹn mang đến trải nghiệm đáng nhớ. Hãy đến Nam Đàn dâng hương Mai Hắc Đế và khám phá văn hóa xứ Nghệ!