Lăng vua Gia Long (Thiên Thọ lăng) tại Huế, nơi an nghỉ của vua khai sáng triều Nguyễn, là công trình kiến trúc độc đáo thuộc Di sản Văn hóa Thế giới Cố đô Huế. Mang giá trị lịch sử và du lịch lớn, lăng đang đối mặt thách thức bảo tồn do xuống cấp, đặc biệt sau các đợt trùng tu gần đây.
Lăng vua Gia Long – Kiệt tác kiến trúc và phong thuỷ
Lăng vua Gia Long, tọa lạc tại phường Long Hồ, quận Phú Xuân, TP. Huế, cách trung tâm thành phố khoảng 20km, là quần thể di tích được xây dựng từ năm 1814 đến 1820. Với diện tích rộng lớn, bao gồm 42 ngọn núi và đồi, lăng là sự kết hợp hoàn hảo giữa kiến trúc cung đình và thiên nhiên hoang sơ. Nổi bật trong tổng thể là núi Đại Thiên Thọ án ngữ phía trước và 7 ngọn núi làm hậu chẩm phía sau, tạo nên vị trí phong thủy đẹp bậc nhất trong các lăng tẩm triều Nguyễn.
Quần thể lăng bao gồm nhiều khu vực chính:
- Điện Minh Thành: Nơi thờ tự vua Gia Long và hoàng hậu, mang kiến trúc cung đình trang nghiêm.
- Lăng tẩm hoàng hậu: Lăng Thuận Thiên Cao Hoàng hậu và các thành viên hoàng tộc khác.
- Cổng tam quan và hệ thống đường dẫn: Tạo lối vào uy nghi, kết nối các khu vực trong quần thể.
Được xây dựng giữa vùng núi rừng thơ mộng, lăng vua Gia Long không chỉ là nơi an nghỉ mà còn là bức tranh phong cảnh hùng vĩ, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Đây là công trình mở đầu cho hệ thống lăng tẩm triều Nguyễn, mang ý nghĩa lịch sử đặc biệt với tư cách là nơi gắn bó với vị vua sáng lập triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam.
Giá trị lịch sử và văn hoá
Lăng vua Gia Long là một phần quan trọng của Di sản Văn hóa Thế giới Cố đô Huế, được UNESCO công nhận năm 1993. Giá trị của di tích được thể hiện qua:
- Lịch sử triều Nguyễn: Là nơi an nghỉ của vua Gia Long – người thống nhất đất nước và đặt nền móng cho triều đại kéo dài 143 năm (1802–1945).
- Kiến trúc cung đình: Điện Minh Thành và các công trình phụ thể hiện phong cách kiến trúc truyền thống Việt Nam, với mái ngói lưu ly, cột gỗ sơn son thếp vàng, và họa tiết rồng phượng tinh xảo.
- Phong thủy và thiên nhiên: Bố cục lăng tận dụng địa thế núi sông, tạo nên sự hài hòa giữa kiến trúc nhân tạo và cảnh quan tự nhiên.
- Du lịch văn hóa: Lăng là điểm đến thu hút du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá lịch sử và văn hóa Huế.
Công tác trùng tu và thách thức bảo tồn
Dự án trùng tu năm 2020
Năm 2020, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế triển khai dự án tu bổ quần thể lăng vua Gia Long với kinh phí hơn 40 tỷ đồng. Các hạng mục chính bao gồm:
- Phục dựng và trùng tu điện Minh Thành, hoàn thành vào cuối năm 2022.
- Lát đá tuyến đường dẫn vào lăng và các khu vực xung quanh.
- Bảo tồn các công trình phụ như cổng tam quan, lăng tẩm hoàng hậu.
Sau trùng tu, giá vé tham quan lăng được điều chỉnh từ 50.000 VNĐ lên 150.000 VNĐ/người, phản ánh giá trị được nâng cao của di tích. Tuy nhiên, chỉ sau thời gian ngắn đưa vào sử dụng, nhiều hạng mục đã xuất hiện dấu hiệu xuống cấp, gây lo ngại cho du khách và cộng đồng.
Tình trạng xuống cấp
Theo ghi nhận gần đây, một số hạng mục tại lăng vua Gia Long đang đối mặt với vấn đề hư hỏng:
- Tuyến đường lát đá: Nhiều đoạn đá bị nứt vỡ, bong tróc, đặc biệt tại lối dẫn vào điện Minh Thành. Tình trạng này không chỉ làm mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho du khách.
- Điện Minh Thành: Lớp sơn tại nhiều vị trí trong điện bị bong tróc, rạn nứt, ảnh hưởng đến tính toàn vẹn và giá trị thẩm mỹ của công trình.
- Các khu vực khác: Một số chi tiết kiến trúc phụ cho thấy dấu hiệu xuống cấp, đòi hỏi bảo trì kịp thời.
Người dân và du khách bày tỏ sự tiếc nuối khi chứng kiến tình trạng này, nhấn mạnh rằng công tác trùng tu cần đảm bảo tính bền vững để bảo vệ giá trị di sản. Dù phóng viên đã liên hệ với Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế để tìm hiểu nguyên nhân và kế hoạch khắc phục, chưa có phản hồi chính thức từ đơn vị quản lý.
Nỗ lực phủ xanh và bảo vệ cảnh quan
Ngày 6/2/2025, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tổ chức chương trình “Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác Hồ” tại lăng vua Gia Long, nhân dịp Xuân Ất Tỵ. Hoạt động này đã trồng hơn 1.000 cây xanh các loại, bao gồm cây bóng mát và hoa bản địa, tại khuôn viên lăng và khu vực đối diện lăng Thuận Thiên Cao Hoàng hậu. Các loại cây được chọn phù hợp với địa chất, thời tiết, và cảnh quan khu vực, góp phần:
- Phủ xanh diện tích đất trống, tăng độ che phủ rừng.
- Bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.
- Tôn tạo vẻ đẹp thiên nhiên, nâng cao giá trị cảnh quan di tích.
Trong tương lai, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế dự kiến mở rộng chương trình trồng cây gỗ quý bản địa tại các khu di tích, nhằm bảo vệ không gian di sản và tạo môi trường xanh bền vững.
Trải nghiệm tham quan lăng vua Gia Long
Lăng vua Gia Long là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích lịch sử, kiến trúc, và thiên nhiên. Các hoạt động tham quan bao gồm:
Khám phá điện Minh Thành
- Đặc điểm: Điện thờ vua Gia Long và hoàng hậu, với kiến trúc cung đình trang nghiêm, mái ngói lưu ly, và cột sơn son thếp vàng.
- Trải nghiệm: Tìm hiểu lịch sử triều Nguyễn, chiêm bái không gian linh thiêng, chụp ảnh kiến trúc cổ.
Tham quan lăng tẩm hoàng hậu
- Đặc điểm: Khu lăng Thuận Thiên Cao Hoàng hậu và các thành viên hoàng tộc, nằm trong khuôn viên quần thể.
- Trải nghiệm: Khám phá bố cục phong thủy và sự hài hòa với thiên nhiên.
Dạo bộ và ngắm cảnh thiên nhiên
- Đặc điểm: Khuôn viên lăng rộng lớn, bao quanh bởi núi đồi, rừng cây, và hồ nước.
- Trải nghiệm: Đi bộ trên các lối đi lát đá, tận hưởng không khí trong lành, và chụp ảnh phong cảnh hoang sơ.
Tìm hiểu lịch sử triều Nguyễn
- Đặc điểm: Hướng dẫn viên tại lăng cung cấp thông tin về vua Gia Long, triều Nguyễn, và quá trình xây dựng lăng.
- Trải nghiệm: Hiểu sâu hơn về giai đoạn lịch sử phong kiến Việt Nam thế kỷ 19.
Giá vé: 150.000 VNĐ/người lớn, miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi. Thời gian mở cửa: 7:00–17:30 hàng ngày.
Lăng vua Gia Long là di sản lịch sử – văn hóa quý giá, không chỉ ghi dấu hành trình khai sáng triều Nguyễn mà còn thể hiện sự hòa quyện tuyệt đẹp giữa kiến trúc và thiên nhiên. Dù đối mặt với thách thức xuống cấp ở một số hạng mục, lăng vẫn giữ được sức hút với du khách nhờ giá trị lịch sử, phong thủy, và cảnh quan thơ mộng. Với những nỗ lực phủ xanh hơn 1.000 cây và kế hoạch bảo tồn dài hạn, lăng vua Gia Long hứa hẹn sẽ tiếp tục là điểm nhấn trong quần thể Di sản Văn hóa Thế giới Cố đô Huế.
