Lễ hội Tháp Bà Ponagar là một trong những lễ hội lớn và quan trọng của tỉnh Khánh Hòa, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương tham gia. Đây không chỉ là một sự kiện tín ngưỡng mang đậm bản sắc văn hóa Chăm Pa mà còn là dịp để tôn vinh Bà Mẹ Xứ Sở (Thiên Y A Na), người được xem là thần mẫu bảo hộ cho cuộc sống no đủ, bình an của cư dân miền Trung.
Lễ hội diễn ra hàng năm tại khu di tích Tháp Bà Ponagar, nằm trên một ngọn đồi cao gần cửa sông Cái, Nha Trang. Với không gian linh thiêng cùng các nghi lễ trang trọng, lễ hội không chỉ phản ánh truyền thống tâm linh của người Chăm mà còn thể hiện sự hòa quyện văn hóa giữa các dân tộc sinh sống trên mảnh đất này.
Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội Tháp Bà Ponagar
Lễ hội Tháp Bà Ponagar bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ nữ thần Thiên Y A Na, được người Chăm và người Việt tôn vinh như một vị thần mẹ có công dạy dân trồng lúa, dệt vải và ban phúc lành cho muôn dân. Theo truyền thuyết, bà là một vị thần từ trời giáng xuống trần gian, giúp đỡ dân lành thoát khỏi cảnh đói khổ, dạy họ cách trồng trọt, chăn nuôi và làm nghề thủ công.
Ban đầu, lễ hội chỉ phổ biến trong cộng đồng người Chăm, nhưng về sau, cùng với quá trình giao lưu văn hóa, người Việt ở miền Trung cũng tiếp nhận và tổ chức lễ hội để tôn vinh công đức của bà. Điều này tạo nên một lễ hội mang tính giao thoa văn hóa sâu sắc giữa người Chăm và người Việt, thể hiện tinh thần đoàn kết và sự trân trọng đối với các giá trị tâm linh truyền thống.
Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng, lễ hội còn là dịp để người dân cầu mong sức khỏe, mùa màng bội thu và cuộc sống hạnh phúc. Đây cũng là cơ hội để các thế hệ sau hiểu hơn về truyền thống, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.
Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội
Lễ hội Tháp Bà Ponagar được tổ chức hàng năm vào ngày 20 – 23 tháng 3 âm lịch, tại khu di tích Tháp Bà Ponagar, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Tháp Bà Ponagar là một công trình kiến trúc độc đáo của người Chăm, được xây dựng từ thế kỷ VIII – XIII. Đây là một quần thể gồm nhiều tháp, trong đó tháp chính cao khoảng 23m, thờ nữ thần Thiên Y A Na. Với vị trí trên đỉnh đồi cao, từ đây có thể nhìn bao quát toàn bộ khung cảnh thơ mộng của sông Cái và thành phố Nha Trang.
Vào những ngày diễn ra lễ hội, khu vực Tháp Bà trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết với hàng ngàn người đổ về tham dự các nghi thức linh thiêng và các hoạt động văn hóa đặc sắc.
Các nghi lễ chính trong lễ hội Tháp Bà Ponagar
Lễ hội Tháp Bà Ponagar được tổ chức với nhiều nghi thức trang trọng, mang đậm dấu ấn của văn hóa Chăm Pa kết hợp với tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Lễ mộc dục (tắm tượng nữ thần)
Lễ mộc dục được tổ chức vào ngày đầu tiên của lễ hội, tức ngày 20 tháng 3 âm lịch. Đây là nghi thức tắm rửa và thay áo mới cho tượng nữ thần Thiên Y A Na. Nghi lễ này thể hiện lòng thành kính của người dân đối với nữ thần, đồng thời cũng mang ý nghĩa thanh tẩy, làm mới để đón nhận những điều tốt đẹp.
Các vị cao niên, thầy cúng và những người phụ nữ có uy tín trong làng sẽ thực hiện nghi thức này. Họ dùng nước thơm pha với các loại hoa cúng để tắm rửa tượng thần, sau đó thay áo mới và trang trí bàn thờ với hoa tươi, đèn nến và các lễ vật.
Lễ tế nữ thần Thiên Y A Na
Lễ tế diễn ra vào ngày 21 – 23 tháng 3 âm lịch, là nghi lễ chính của lễ hội. Người dân dâng lên nữ thần những lễ vật như xôi, gà, rượu, hoa quả và các món ăn truyền thống để cầu xin sự bảo hộ.
Nghi lễ được tổ chức trong không khí trang nghiêm với các bài văn khấn, tiếng trống, tiếng nhạc hòa quyện cùng mùi hương trầm tạo nên một không gian linh thiêng. Các điệu múa Chăm truyền thống cũng được biểu diễn trong lễ tế để tỏ lòng tôn kính đối với nữ thần.
Lễ cầu quốc thái dân an
Bên cạnh lễ tế nữ thần, lễ hội còn có nghi thức cầu quốc thái dân an, mong cho đất nước hòa bình, mưa thuận gió hòa, nhân dân ấm no. Đây là một trong những nghi thức có ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lòng thành của người dân đối với thần linh, đồng thời gắn kết cộng đồng lại gần nhau hơn.
Hoạt động văn hóa đặc sắc trong lễ hội
Ngoài các nghi lễ truyền thống, lễ hội Tháp Bà Ponagar còn có nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Biểu diễn múa Chăm
Một trong những điểm nhấn quan trọng của lễ hội là các điệu múa Chăm truyền thống, đặc biệt là múa dâng lễ và múa quạt. Những vũ điệu uyển chuyển, mềm mại cùng âm nhạc đặc trưng của dân tộc Chăm mang đến không gian nghệ thuật đầy màu sắc.
Hát chầu văn, hát dân ca
Trong lễ hội, người dân địa phương cũng tổ chức các chương trình hát chầu văn, hát dân ca để ca ngợi công đức của nữ thần Thiên Y A Na. Các bài hát với giai điệu trầm bổng, kết hợp với tiếng trống, tiếng đàn tạo nên một bầu không khí linh thiêng, trang trọng.
Hội chợ và ẩm thực truyền thống
Lễ hội Tháp Bà Ponagar còn là dịp để du khách trải nghiệm những nét đặc sắc của văn hóa ẩm thực Khánh Hòa. Các món ăn đặc sản như bánh căn, bánh xèo, bún chả cá, gỏi cá mai, hải sản tươi sống được bày bán tại các gian hàng quanh khu vực tháp, tạo nên một không gian lễ hội sôi động và hấp dẫn.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar không chỉ là một sự kiện tâm linh quan trọng của người dân Nha Trang mà còn là một biểu tượng văn hóa, thể hiện sự giao thoa giữa các dân tộc Chăm và Việt. Qua lễ hội, du khách không chỉ hiểu thêm về tín ngưỡng thờ Mẫu của người dân miền Trung mà còn có cơ hội chiêm ngưỡng những nét đẹp nghệ thuật truyền thống, thưởng thức ẩm thực địa phương và hòa mình vào không khí rộn ràng, trang nghiêm của một trong những lễ hội lớn nhất khu vực.
Nếu có dịp đến Nha Trang vào mùa xuân, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia lễ hội Tháp Bà Ponagar để cảm nhận sự linh thiêng và nét đẹp văn hóa độc đáo của vùng đất này! Theo dõi Du lịch Việt để không bỏ lỡ những địa điểm du lịch thú vị tại Việt Nam.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Lễ hội Bà Chúa Xứ
