Tràng An – Di sản và tương lai du lịch Ninh Bình

Quần thể danh thắng Tràng An, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới năm 2014 – di sản kép đầu tiên và duy nhất của Đông Nam Á, là niềm tự hào không chỉ của Ninh Bình mà còn của cả khu vực. Với giá trị kinh tế ước tính 213 tỷ USD, Tràng An không chỉ là báu vật văn hóa mà còn là động lực phát triển kinh tế, du lịch, và công nghiệp văn hóa của tỉnh Ninh Bình, đặc biệt trong bối cảnh hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình. Cùng Du lịch Việt khám phá Tràng An qua bài viết bên dưới.

Tràng An – Viên ngọc kép của Đông Nam Á

Nằm tại tỉnh Ninh Bình, cách Hà Nội khoảng 90km, Quần thể danh thắng Tràng An trải rộng trên 12.100ha, bao gồm các khu vực như Cố đô Hoa Lư, khu du lịch sinh thái Tràng An, và rừng đặc dụng Hoa Lư. Với hệ thống núi đá vôi karst hàng triệu năm tuổi, sông ngòi uốn lượn, hang động kỳ bí, và các di tích lịch sử – văn hóa, Tràng An là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ hòa quyện với bề dày lịch sử của ba triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý.

Được UNESCO vinh danh, Tràng An không chỉ nổi bật với cảnh quan karst độc đáo mà còn với giá trị văn hóa, khảo cổ, và đa dạng sinh học. Nơi đây là nhà của hơn 44.000 cư dân, với 10.000 lao động trực tiếp và 20.000 lao động gián tiếp tham gia vào các hoạt động du lịch như chèo đò, hướng dẫn viên, kinh doanh lưu trú, và làng nghề truyền thống. Tràng An đã thay đổi diện mạo kinh tế – xã hội của Ninh Bình, trở thành biểu tượng du lịch văn hóa của Việt Nam.

Giá trị kinh tế và văn hoá của Tràng An

Tại hội thảo quốc tế tháng 3/2025, các chuyên gia đã định giá Tràng An lên đến 213 tỷ USD, dựa trên 10 nhóm giá trị cốt lõi:

• Giá trị giải trí: Các tour chèo thuyền, khám phá hang động, và lễ hội thu hút hàng triệu du khách mỗi năm.
• Hệ thống cảnh quan karst: Núi đá vôi, sông ngòi, và hang động tạo nên vẻ đẹp độc nhất vô nhị.
• Đa dạng sinh học: Rừng đặc dụng Tràng An là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm.
• Giá trị khảo cổ: Các di chỉ khảo cổ từ thời kỳ đồ đá đến thời Đinh – Lê.
• Văn hóa tâm linh: Các đình, đền, chùa như đền Trần, chùa Bái Đính.
• Lễ hội và nghệ thuật dân gian: Lễ hội Hoa Lư, hát chèo, múa rối nước.
• Giá trị đất đai: Khu vực vùng lõi và vùng đệm được hưởng lợi từ sự phát triển du lịch.

Theo ông Jonathan Baker, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, Tràng An đóng góp vào sinh kế cộng đồng, sử dụng đất bền vững, bảo tồn di sản, và phục hồi kinh tế dài hạn. Di sản này không chỉ là tài sản văn hóa mà còn là động lực kinh tế, tạo việc làm và nâng cao chất lượng sống cho người dân địa phương.

Vai trò chiến lược sau hợp nhất ba tỉnh

Trong bối cảnh hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Tràng An được kỳ vọng trở thành “trái tim phát triển” của tỉnh mới. Theo ông Bùi Văn Mạnh, Giám đốc Sở Du lịch Ninh Bình, Tràng An sẽ đóng vai trò đầu tàu du lịch, kết nối các điểm đến như chùa Tam Chúc (Hà Nam), đền Trần, phủ Dầy (Nam Định), tạo thành chuỗi giá trị du lịch thống nhất.

Theo quy hoạch 2021–2030, tầm nhìn 2050, Tràng An sẽ là trung tâm của Đô thị di sản thiên niên kỷ tại TP. Hoa Lư – đô thị loại I, dự kiến trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2035. Với vai trò trung tâm hành chính – chính trị, TP. Hoa Lư sẽ được đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông, đô thị, và dịch vụ, mang lại lợi ích trực tiếp cho Tràng An:

• Cải thiện hạ tầng: Đường cao tốc, metro, và các tuyến giao thông liên tỉnh.
• Bảo tồn di sản: Tăng cường nguồn lực cho công tác bảo vệ cảnh quan và di tích.
• Quảng bá quốc tế: Tràng An trở thành “gương mặt đại diện” cho du lịch tỉnh mới.

Sau hợp nhất, Tràng An không chỉ là điểm đến nổi bật mà sẽ trở thành điểm đến dẫn dắt, kéo theo sự phát triển của các cụm du lịch lân cận. Các chiến dịch quảng bá quốc tế sẽ ưu tiên Tràng An, biến di sản này thành biểu tượng trong tâm thức du khách toàn cầu, sánh ngang với Vịnh Hạ Long hay Angkor Wat.

Các điểm tham quan và trải nghiệm tại Tràng An

Tràng An mang đến loạt trải nghiệm đa dạng, từ du lịch sinh thái, tâm linh, đến văn hóa và mạo hiểm:

Tour chèo thuyền Tràng An

• Đặc điểm: Hành trình chèo thuyền qua 12 hang động (hang Địa Linh, hang Sáng, hang Tối, hang Ba Giọt) và các ngôi đền cổ như đền Trình, đền Suối Tiên.
• Thời gian: 2–3 giờ, giá vé: 250.000 VNĐ/người lớn, 120.000 VNĐ/trẻ em.
• Trải nghiệm: Ngắm cảnh núi non hùng vĩ, sông nước thơ mộng, và nghe hướng dẫn viên kể chuyện lịch sử.

Tham quan cố đô Hoa Lư

• Đặc điểm: Kinh đô của ba triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý, với các di tích như đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền vua Lê Đại Hành.
• Trải nghiệm: Tìm hiểu lịch sử Việt Nam thế kỷ 10, chiêm bái không gian tâm linh.

Chùa Bái Đính

• Đặc điểm: Khu chùa lớn nhất Đông Nam Á, với tháp chuông, tượng Phật bằng đồng, và hành lang La Hán dài nhất Việt Nam.
• Trải nghiệm: Cầu bình an, ngắm kiến trúc hoành tráng, tham gia lễ hội chùa Bái Đính (mùng 6 tháng Giêng).

Làng nghề truyền thống

• Đặc điểm: Làng thêu Văn Lâm, làng gốm Bồ Bát, và làng đá mỹ nghệ Ninh Vân.
• Trải nghiệm: Mua quà lưu niệm, tham gia làm gốm, thêu tay, và tìm hiểu văn hóa địa phương.

Du lịch mạo hiểm và sinh thái

• Trekking: Leo núi Ngọa Long, núi Cái Hạ, khám phá rừng đặc dụng Tràng An.
• Chèo kayak: Trải nghiệm tự chèo thuyền trên sông Sào Khê.
• Đạp xe: Thuê xe đạp khám phá làng quê, đồng lúa, và các di tích.

Lễ hội và văn hoá dân gian

Tràng An là nơi tổ chức nhiều lễ hội đặc sắc, thu hút du khách:

• Lễ hội Hoa Lư (tháng 3 âm lịch): Tái hiện nghi lễ triều Đinh, Tiền Lê, với múa rồng, hát chèo.
• Lễ hội chùa Bái Đính (mùng 6 tháng Giêng): Cầu an, chiêm bái, và tham gia các hoạt động tâm linh.
• Hát chèo và múa rối nước: Các buổi biểu diễn dân gian tại khu du lịch, tái hiện văn hóa truyền thống Ninh Bình.

Chiến lược phát triển du lịch Tràng An

Để nâng tầm Tràng An, Ninh Bình đang triển khai nhiều chiến lược:

• Phát triển công nghiệp văn hóa: Tích hợp văn hóa vào sản phẩm du lịch, như nghệ thuật, điêu khắc, và công nghệ thực tế ảo (VR).
• Du lịch cộng đồng: Khuyến khích mô hình homestay, hợp tác xã du lịch do người dân vận hành.
• Bảo tồn di sản: Đầu tư bảo vệ cảnh quan karst, rừng đặc dụng, và các di tích lịch sử.
• Quảng bá quốc tế: Đưa Tràng An vào các chiến dịch quảng bá toàn cầu, hướng đến Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN).
• Thu hút đầu tư tư nhân: Tạo chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng, dịch vụ, và sản phẩm văn hóa.

Ông Lê Quốc Vinh, CEO Lê Group, nhấn mạnh 5 yếu tố để phát triển du lịch văn hóa: sự khác biệt, nguyên bản, tạo dấu ấn, đồng sáng tạo, và gắn kết hệ sinh thái địa phương. Bà Park Eun Jung, đại diện Tổng cục Du lịch Hàn Quốc, gợi ý Ninh Bình học hỏi mô hình Hallyu (làn sóng văn hóa Hàn Quốc) để phát triển các sản phẩm du lịch gắn với nghệ thuật và truyền thông.